Dünyada
5000 yıl önce Mısır’ da acil tıbbi müdahalelerin geliştirildiği ve uygulandığı, eski Yunan ve Roma uygarlıklarının ilk yardım ve savaş meydanlarından yaralıların taşınması ile ilgili uygulamalar yaptıkları bilinmektedir. 11. yüzyılda St. John şövalyeleri, haçlı seferleri sırasında savaş alanlarında yaralananların cephe gerisine taşınması ve tedavi edilmesi için çalışmalar yapmışlardır. Tarihte ilk ambulans benzeri araç, atlı arabalarla 1487 yılında Malaga kuşatması sırasında İspanyol ordusu tarafından kullanılmıştır.[1] 1878 yılında ilk sivil ambulans organizasyonu Londra’da kurulmuş ve ilk tam gün süreli ambulans servisi 1897 yılında yine Londra’da hizmet vermeye başlamıştır. 1960 yılı sonlarına doğru ABD ve Fransa’da ambulanslarda paramedikler ve hekimlerin görev almaya başlaması ile birlikte daha hızlı ve kaliteli acil sağlık hizmeti sunulmaya başlanmıştır. Acil tıp anabilim dalı ilk kez 1970 yılında ABD’de Cincinnati Üniversitesi’nde açılmıştır.[2]
Türkiye’de
Ülkemizde ilk yardım hizmetlerinin başlangıcı ise; 1911 yılında Osmanlı Hilal-i Ahmer Cemiyeti’ nin İstanbul Aksaray yangınında ilk yardım ekipleri kurması nedeniyle 1911 yılı olarak kabul edilmektedir.[3] Türkiye’de, Cumhuriyet döneminde, 1930 tarih ve 1593 Sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu’nda ilk tıbbi imdat ve yardım teşkilatı kurulması görevi belediyelere verilmiştir. [4]
1955 yılında İstanbul Beyoğlu’ nda cankurtaran merkezi kurularak Sarıyer, Beşiktaş, Beyoğlu, Eminönü, Fatih, Eyüp, Üsküdar ve Kadıköy’ de on beş cankurtaran aracının hizmet verdiği bilinmektedir. Sağlık Bakanlığı bünyesinde karayollarında gezici ambulans hizmeti ilk kez 1985 yılında başlatılmış, 1986 yılında da 077 Hızır Acil Servis adı altında Ankara, İstanbul ve İzmir illerinde günümüze benzer ambulans hizmeti verilmeye başlanmıştır. 1991-1992 yıllarında Türk Telekom tarafından gerçekleştirilen yeni sistem nedeniyle, 077 numarasının yerine 112 numarası kullanılmaya başlanmış olup, 1994 yılında Sağlık Bakanlığı tarafından başlatılan “112 Acil Yardım Ve Kurtarma Hizmetleri Projesi” ile günümüzdeki mevcut yapısına kavuşmuştur.[5]
1993 yılında Dokuz Eylül ve Fırat Üniversitelerinde “İlk ve Acil Yardım Ana Bilim Dalları kurulmuş, aynı tarihte yine Dokuz Eylül Üniversitesinde Ambulans Ve Acil Bakım Teknikerliği Programı başlatılmıştır. 1996 yılında ise Sağlık Bakanlığına bağlı Sağlık Meslek Liselerinde İlk Yardım ve Acil Bakım Teknisyenliği Bölümleri açılmıştır. Acil sağlık hizmetlerinin yurt sathında eşit, ulaşılabilir, kaliteli, süratli ve verimli olarak yürütülmesini sağlamak maksadıyla, sağlık hizmeti sunan ve sağlık hizmeti ile ilgili olan bütün kurum ve kuruluşların uymakla mükellef oldukları esaslar ile bu kuruluşlar arasında koordinasyon temin edilmesine ve Sağlık Bakanlığı tarafından yürütülecek olan acil sağlık hizmetlerinin sevk ve idaresine dair usul ve esasları belirlemek amacıyla 11.05.2000 tarihinde Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliği yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Söz konusu yönetmeliğin 28. maddesinde 2007 yılında değişiklik yapılarak ambulans ve acil bakım teknikerleri ile acil tıp teknisyenlerinin görev, yetki ve sorumlulukları tanımlanmıştır.
Yaşar GÖKBAYRAK
Sağlık Hukuku Bilim Uzmanı
[1] Acil Sağlık Hizmetlerinin Yapısı Ders Kitabı. T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, Ankara 2011, s.4
[2] Serap Altuntaş, İlk Yardım Ve Acil Sağlık Hizmetleri Organizasyonu, Atatürk Üniversitesi Yayınları, 2014, s.2
[3] Altuntaş, s.5
[4] Semra Çelikli, Kuruluştan Bugüne Paramedik Eğitiminde Standardizasyon Çabaları Ve Kırılma Noktaları, Hastane Öncesi Dergisi, Ekim 2016, Cilt 1-Sayı 2, s.42
[5] http://www.aahd.org.tr/tarihce/ Erişim Tarihi: 16.01.2018